Ujazd (woj. świętokrzyskie) - Zamek Krzyżtopór

Stan zachowania:		Malownicze ruiny
Wstęp:		Wejście na teren ruin jest płatny, jednak bilet jest bardzo tani
Parking:		Obok zamku znajduje się darmowy parking
Trudność odnalezienia:		Zamek stoi przy głównej drodze, a w dodatku z odległości 15 km prowadzą doń drogowskazy, dlatego z jego odnalezieniem nie powinien nikt mieć kłopotu
Trudność dojścia:		Dojście do zamku i jego zwiedzanie nie wymaga końskiego zdrowia. Jedynie wędrówka po lochach jest trudniejsza.
Subiektywna ocena:		To jest to, co tygryski lubią najbardziej! Za umiarkowaną cenę otrzymuje się 3-4 godziny niczym nie skrępowanej zabawy. Tyle bowiem czasu potrzeba na zaglądnięcie w każdy zakamarek zamku.

Dojazd:

Jadąc z Sandomierza drogą nr 79 do Krakowa, po przejechaniu 16 km, w Łoniowie, należy skręcić w prawo, w drogę nr 9 do Lipnika. Pokonawszy kolejne 13 km, w Klimontowie, trzeba skręcić w lewo, na drogę nr 758 w kierunku na Iwaniska. Po kolejnych 13 km dojedzie się do Ujazdu, w którym wystarczy podążać za kierunkowskazami do zamku.

Rys historyczny:

Zamek w Ujeździe powstał w XVII w. i był jednym z największych i najznakomitszych zamków magnackich w Polsce. Jest on typowym przykładem tzw. "palazzo in fortezza", czyli reprezentacyjnej rezydencji przystosowanej do obrony. Mimo licznych badań zamku, które zakończyły się publikacjami, do dziś nie wiadomo dokładnie kiedy Krzysztof Ossoliński rozpoczął budowę zamku w Ujeździe.
Krzysztof Ossoliński otrzymał wieś od swojego ojca Zbigniewa w 1619 r., natomiast pierwszy dokument potwierdzający istnienie rezydencji powstał w 1627 r. właśnie na terenie zamku. Jednak budowa trwała prawdopodobnie do 1644 r. i miała pochłonąć 30 milionów złotych (oczywiście XVII-sto wiecznych). Po śmierci Krzysztofa Ossolińskiego, rok po zakończeniu budowy, zamek przeszedł w ręce jego syna, Krzysztofa Baldwina, który z kolei zginął w bitwie pod Zborowem w 1649 r. Następnie zamkiem władały rody Denhoffów i Kalinowskich. W 1655 r. zamek zajęli Szwedzi i pozostali w nim do 1657 r. Poczynione przez nich zniszczenia sprawiły, że zamek nie był używany do 1720 r., kiedy to w najlepiej zachowanej części zamieszkali Morsztynowie, a po nich Pacowie. Ci ostatni przeprowadzili niewielki remont budowli, a Michał Jan Pac udostępnił prawe skrzydło zamku konfederatom barskim. Późniejsze walki przyczyniły się do dalszych zniszczeń zamku, a jego ostatnim mieszkańcem był w latach 1782-1787 Stanisław Sołtyk. W czasie II Wojny Światowej zamek uległ dalszym zniszczeniom, które częściowo udało się naprawić w 1971 r. z funduszu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W 1980 r. Ministerstwo Obrony Narodowej zdobyło fundusze na kompleksową odbudowę zamku z zamiarem przeznaczenia go na ośrodek wypoczynkowy MON. Inwestycje przerwał stan wojenny. Później nigdy do niej nie powrócono.
Nazwa zamku - Krzyżtopór - wzięła się od dwóch symboli wykutych po bokach bramy wejściowej (patrz zdjęcie nr 1). Krzyż oznaczał, że fundator zamku był zagorzałym katolikiem, natomiast topór, to herb Ossolińskich. Zamek jest ponadto zbudowany w oparciu o kalendarz. Posiada 4 wieże, które odpowiadają porom roku, ma 12 dużych sal, a więc tyle, ile jest miesięcy, 52 pokoje, czyli liczba tygodni w roku i 365 okien, które odpowiadają poszczególnym dniom.

Zdjęcia: